نابینایی مانند سایر معلولیت‌ها، عارضه و پدیده‌ای نا خواسته است که برای هر فرد در هر زمان و در هر مکان، ممکن است به وجود آید. ولی آنچه مهم است، این است که با پیشگیری به موقع و معاینات دوره‌ای می‌توان از این معلولیت پیشگیری کرد.
بر اساس آمار منتشر شده از سوی سازمان بهداشت جهانی، در سال ۲۰۱۰ میلادی حدود ۳۱۴ میلیون نابینا و کم بینا در سراسر دنیا زندگی میکردهاند که ۴۵ میلیون نفر آنان نابینا و ۲۰۰ میلیون نفر دچار اختلالات متوسط تا شدید بوده‌اند.
همچنین ۱۵۳ میلیون نفر یعنی ۷۵درصد این افراد به علت ابتلا به عیوب انکساری، دچار اختلال بینایی بوده‌اند که با تجویز عینک توسط اپتومتریست‌ها، مشکل این افراد قابل حل است. آمارها نشان می‌دهد که ۸ر۰ تا ۲ر۱ از جمعیت کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته از اختلالات بینایی رنج می‌برند که می‌توان گفت حدود ۷۵۰ هزار نفر در کشورمان دچــار اختلالات بینایی هستند که همه افراد نابینا و کم بینا را در بر می‌گیرد.
در سال ۱۹۹۰میلادی پیش بینی می‌شد تعداد افراد دچار اختلالات بینایی قابل پیشگیری تا سال ۲۰۲۰ در جهان ۲ برابر شوند. این موضوع سازمان بهداشت جهانی را بر آن داشت تا با همکاری آژانس بین المللی پیشگیری ازنابینایی (IAPB) در پی چاره‌جویی عملی برای این مساله باشد و درنتیجه «طرح بینایی ۲۰۲۰» با هدف از بین بردن علل اصلی نابینایی‌های قابل پیشگیری تا سال ۲۰۲۰ میلادی پی ریزی شد.
تعریف نابینایی‌های قابل پیشگیری
طرح بینایی ۲۰۲۰ یک تلاش جهانی برای محو نابینایی‌های قابل پیشگیری است که با همکاری سازمان بهداشت جهانی و آژانس بین المللی پیشگیری از نابینایی و اعضای بین المللی آن شامل انجمن‌های تخصصی و موسسات و مراقبت‌های چشمی در حال اجرا است و سازمان‌های عضو IAPB درکنار هم برای محو نابینایی‌های قابل پیشگیری تا سال ۲۰۲۰ میلادی تلاش می‌کنند تا حق بینایی را برای همه فراهم آورند.
محورها و توصیه‌های «طرح ۲۰ ۲۰ بینایی» عبارتند از:
ـ دولت‌ها باید اراده و منابع سیاسی را برای حمایت از طرح بینایی ۲۰۲۰ در کشورشان، در کشورهای در حال توسعه و در گوشه کنار دنیا بسیج کنند .
ـ آژانس‌های توسعه‌ای باید برای اجرای برنامه‌های پیشگیری از نابینایی پیشقدم شوند.
ـ متخصصان مراقبت‌های چشمی باید نقش خود را در همکاری با ارائه خدمات مراقبت‌های چشمی جامع و پایا به همگان، ایفا کنند و رسانه‌ها نیز باید به مردم در خصوص این طرح آگاهی دهند.
فعالیت‌های روز جهانی بینایی
ـ انجام معاینات رایگان چشمی
ـ توزیع رایگان عینک و لنز
ـ جراحی رایگان کاتاراکت (آب مروارید)
ـ برپایی نشست‌ها و سمینارهای تخصصی برای توجیه سایر متخصصین پزشکی.
ـ اهدای درآمد یک روز مطب پزشکان داوطلب به طرح ویژن ۲۰۲۰
عوامل مهم نابینایی
از نظر مسئولان و متولیان جهانی بهداشت، عیوب انکساری تا زمانی که به وسیله عینک یا روش‌های دیگر جبران نشده باشد از عوامل نابینایی است. در حالی که با کمترین هزینه می توان عوارض آن‌ها را درمان کرد.
لازم به ذکر است که از ۴۵ میلیون نابینای مطلق و ۱۳۵ میلیون نیمه نابینای فعلی در جهان، بیش از ۹۰ درصد در کشورهایی زندگی می‌کنند که دسترسی به مراقبت‌های چشمی، محدود است که در صورت عدم انجام اقدامات پیشگیرانه تا سال ۲۰۲۰ میلادی ۱۰۰ میلیون نفر دیگر به دلایل نه چندان مهم، دچار نابینایی یا کم بینایی خواهند شد که عمده‌ترین علل آن، کاتاراکت (آب مروارید) است.
۸۰درصد نابینایی‌ها قابل پیشگیری است
اکثر افراد نابینا در کشورهایی زندگی می‌کنند که دسترسی به مراقبت‌های چشمی در آن‌ها محدود شده است، می‌افزاید: ۸۰ درصد از ۴۵ میلیون نابینای سراسر جهان بالای ۵۰ سال سن دارند و زنان و دختران در مجموع بیش از ۳ر۲ درصد جمعیت نابینایان جهان را تشکیل می‌دهند.
همچنین از کل خدمات مراقبت چشمی در جهان، مشخص شده است که ۳۵ درصد زنان و دختران به سختی خدمات دریافت می‌کنند و این درحالی است که مردان بیش از ۶۴درصد خدمات چشمی را به خوبی دریافت می‌دارند. در پاسخ به این پرسش که چه بیماری‌هایی در «روز جهانی بینایی» مورد توجه قرار می‌گیرند، اظهار می‌شود: بیماری‌ها از قبیل کاتاراکت (آب مروارید) ؛ تراخم ؛ عیوب انکساری ؛ کم بینایی گلوکوم (آب سیاه) و رتینوپاتی دیابتی (خونریزی ته شبکیه).
شعار امسال روز بینایی
عمل جراحی آب مروارید درمان ساده، مقرون به صرفه و بسیار رایج است که انجام آن در کشورهای در حال توسعه توصیه می‌شود.
انجام معاینات چشم
اپتومتریست‌ها، مراقبین اولیه بینایی
رشته اپتومتری یا «بینایی سنجی» با بیش از ۳ دهه فعالیت در حیطه علوم پزشکی کشورمان، با بیش از ۲ هزار نفر اپتومتریست فارغ‌التحصیل، به عنوان مراقبین اولیه بینایی، به مناسبت روز جهانی بینایی اقدام به برگزاری سمینار علمی اپتومتری با عنوان «آستیگماتیسم» کرده است.
عضو مرکز تحقیقات چشم دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان این مطلب که در روز جهانی بینایی بزرگترین طرح پیشگیری از کاهش بینایی در سرتاسر جهان، تحت عنوان «بینایی ۲۰۲۰» با جدیت پیگیری می‌شود، یاد آوری می‌کند: در ایران نیز با توجه به نقش بسزای رشته اپتومتری در انجام طرح «بینایی ۲۰۲۰» و نیز گستردگی جغرافیایی فراوان، اپتومتریست‌ها به خصوص در مناطق محروم کشور و نیز جایگاه علمی و بالینی آنان در نظام سلامت بینایی، اپتومتریست‌ها نقش ارزنده خود را در حفظ و تأمین سلامت بینایی آحاد ملت ایران ایفا می‌کنند.
وظایف اپتومتریست‌ها
عسگری‌زاده در مورد وظیفه اپتومتریست‌ها می‌گوید: اپتومتریست‌ها با بررسی کامل تاریخچه و شرح حال کامل بیمار و نیز معاینه کامل تمامی قسمت‌های چشم و بررسی و درمان مشکلات بینایی و تصحیح عیوب انکساری بیمار به وسیله تجویز عینک و یا لنز تماسی مناسب و در صورت نیاز ارجاع بیمار به مراکز درمانی و متخصصین مربوطه نقش به سزایی در جامعه علوم پزشکی کشور دارند.
آنان همچنین برای اعتلای دانش بالینی خود به برگزاری همایش‌‌های علمی ـ تخصصی در زمینه‌های حرفه‌ای نیازمندند.
وی می‌افزاید: با توجه به شیوع بالای عیب‌های انکساری آستیگماتیسم در جامعه و نیز تأثیرات آن بر کیفیت زندگی انسان‌ها، این موضوع بر اساس اولویت برای سمینار مزبور در نظر گرفته شده که نظر به افزایش نیاز به دید واضح و با کیفیت در زندگی روزمره، دستیابی به فناوری‌های نوین و نیز افزایش سطح تحصیلات افراد جامعه که نیاز به مطالعه و انجام کارهای دقیق را بیشتر کرده است و نیز مشکلات وعوارض عدم تصحیح عیوب انکساری چشم، اهمیت بررسی آستیگماتیسم بیشتر مشخص می‌شود.
اصلاح آستیگماتیسم
وی با اشاره به این مطلب که عدم تصحیح میزان آستیگماتیسم چشم بیمار می‌تواند باعث سردرد و خستگی چشمی به هنگام فعالیت‌های بینایی شود، یاد آوری می‌کند: در آستیگماتیسم، ممکن است بیمار دچار حالت تهوع به هنگام فعالیت‌های چشمی شود و مهمتر از همه اینکه در کودکان، آستیگماتیسم می‌تواند باعث تاری دید و نهایتاً تنبلی چشم شود.
این عضو مرکز تحقیقات چشم دانشگاه علوم پزشکی تهران همچنین می‌گوید: اصلاح نمره آستیگماتیسم بیمار به روش‌های مختلف عینک، لنز تماسی و جراحی امکان‌پذیر است که به ترتیب اولویت در این سمینار بررسی و آموزش داده شده است.
آستیگماتیسم و علت آن
«آستیگماتیسم» نوعی از عیوب انکساری چشم است که در آن، انحنای قسمت‌های مختلف چشم، در تمامی جهات یکسان نیست. یعنی چشم حالت کروی ندارد و تقریباً به شکل بیضی در می‌آید. علت دقیق بروز آستیگماتیسم نیز هنوز مشخص نیست، اما ممکن است ارثی واز بدو تولد وجود داشته باشد یا به مرور زمان و بر اثر عوامل محیطی ایجاد شود.
اما به طور کلی هرگونه فشار بر روی پلک وقرنیه که انحنای قرنیه را تغییر دهد، از جمله مالیدن زیاد چشم، افتادگی پلک، شالازیون، ناخنک، کیست‌ها وتومور‌های پلک و ملتحمه، ضربات وارد بر چشم، پارگی و سوختگی چشم و انجام برخی اعمال جراحی مثل آب مروارید می‌تواند موجب آستیگماتیسم شود.
انواع آستیگماتیسم
نکونام در مورد انواع آستیگماتیسم می‌افزاید: آستیگماتیسم به طور کلی به ۲ نوع منظم و نامنظم است که انواع آن نیز از نظر تشکیل تصویر بر روی شبکیه چشم عبارتند از آستیگمات ساده نزدیک‌بین و دوربین،آستیگمات مرکب دوربین، آستیگمات مرکب نزدیک بین وآستیگمات مخلوط.
علائم آستیگماتیسم
این اپتومتریست با اشاره به این مطلب که شدت کم آستیگماتیسم ممکن است علامت خاصی نداشته باشد، یاد آوری می‌کند: شایع‌ترین علائم این بیماری عبارتند از تاری دید دور و نزدیک، تغییر یافتن شکل اشیا، دوبینی،،سردرد، خستگی چشم،گم کردن خطوط به هنگام مطالعه، احساس خواب آلودگی و خستگی به هنگام کارهای چشمی.
اهمیت اصلاح آستیگماتیسم
وی در مورد اصلاح آستیگماتیسم می‌گوید: آستیگماتیسم‌های جزیی و بدون علامت نیاز به اصلاح ندارند ولی از آن جا که آستیگماتیسم می‌تواند باعث تنبلی چشم کودکان شود، اصلاح آن اهمیت ویژه‌ای دارد. از این رو چشم پزشکان و اپتومترسیت‌ها می‌توانند با تجویز عینک دارای عدسی استوانه‌ای، آستیگماتیسم منظم را تصحیح کنند.
البته در مقادیر بالای آستیگماتیسم، افراد اصلاح شده به علت بزرگ‌نمایی یا کوچک‌نمایی محوری ایجاد شده، اشیاء واقع در میدان بینایی خود را کشیده‌تر خواهند دید که برای از بین بردن این مشکل، می‌توان از عدسی‌های تماسی نرم و یا سخت استفاده کرد. نکو نام با بیان این مطلب که آستیگماتیسم نامنظم معمولاً با عینک اصلاح نمی‌شود و تصحیح آن با تجویز عدسی تماسی سخت امکان پذیر است، می‌افزاید: اگر چشم فرد شرایط لازم را داشته باشد، می‌توان با انجام جراحی لیزری نسبت به تغییر شکل قرنیه و درمان آستیگماتیسم اقدام کرد.
منبع اطلاعات